U kunt het hele interview met Prof. Dr. Bangma over dit project lezen via deze link.

Het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit heeft begin juli 2021 ingestemd met het toekennen van een persoonlijke leerstoel aan professor Chris Bangma. Het betreft een leerstoel in de Urologie, in het bijzonder over het onderwerp Value Based Health Care (VBHC). Professor Bangma was gedurende de afgelopen 20 jaar afdelingshoofd van de afdeling Urologie aan het Erasmus MC en heeft deze functie mogen overdragen aan dr. Joost Boormans. Daarmee wordt ruimte gecreëerd om in de komende jaren bijzondere activiteiten in het onderzoek en de organisatie van de urologische zorg in Nederland mogelijk te maken.

Value Based Health Care is een container-begrip voor activiteiten die de uitkomsten van zorg centraal stellen voor de beoordeling en het gebruik daarvan. Dit heeft uiteindelijk een invloed op de bekostiging en beschikbaarheid van elementen in het zorgpad van een patiënt. De afgelopen jaren is veel aandacht gegeven aan de instrumenten om de kwaliteit van zorg, zorgprocessen, en zorguitkomsten te meten. Daarbij werden ook nieuwe instrumenten ontwikkeld waarin door de patiënt gerapporteerde uitkomsten een prominente plek innemen (zogenoemde PROMs en PREMs).

Deze instrumenten, veelal ontworpen en getest door de internationale organisatie ICHOM (International Consortium for Health Outcome Measurements), worden wereldwijd ingezet om de waarde van geleverde zorg te objectiveren en onderling vergelijkbaar te maken. Met als doel minder goede zorg te verbeteren, goede zorginstituten te identificeren, en deze zorg op de beste wijze beschikbaar te houden voor de patiënt.

Chris Bangma

Een van de eerste ziekte zorgpaden die voorzien werden van PROMs was het zorgpad Prostaatcarcinoom. Deze PROMs worden toegepast binnen het Anser prostaatnetwerk van 8 samenwerkende gespecialiseerde prostaatcentra in een groep van circa 15 ziekenhuizen in Zuidwest-Nederland. Ook voor blaaskanker, fertiliteit, en in de functionele urologie worden vergelijkbare systemen nu ontworpen en (internationaal) getest. Er bestaan veel obstakels binnen de nationale organisatie van de gezondheidszorg om uitkomstdata te verzamelen in elektronische dossiers, uit te wisselen tussen ziekenhuizen, en te gebruiken voor verbetering van de zorg. Daarom zullen de bezigheden rondom de huidige leerstoel van Bangma zich met name ook uitstrekken over het bevorderen van oplossingen voor het optimaal inrichten van netwerk activiteit. Dat betreft alle aspecten van samenwerking, gebaseerd op de vroege ervaringen in het netwerk prostaatcarcinoom. Zo is een project gestart vanuit ZonMW met diverse partners vanuit de zorgverzekeraars, gezondheidszorg autoriteiten, en kankernetwerken in de eerste en tweede lijn om tot een contractvorm te komen waarin de uitkomst van de zorg meetelt voor de vergoeding daarvan.

Ook centralisatie van zorg, zoals momenteel ingezet met de radicale prostatectomie, en selectie van risico patiënten in de eerste lijn, behoren tot het palet van activiteiten. Centrale vraag hierin is welke minimale set van geregistreerde data er nodig is om uitkomsten relevant te beoordelen, als prikkel te gebruiken voor zorg verbetering, en hoe de optimale samenstelling tussen partijen is om tot een duurzame gezondheidszorg te komen.

Aan de technische aspecten van verbetering van zorg wordt niet voorbij gegaan. Innovaties in diagnostiek en therapie worden vanaf hun prille start begeleid om in de kliniek getest en toegepast te worden. Hiervoor heeft Bangma vanuit de Nederlandse Vereniging voor Urologie het nationaal urologisch research consortium DURO opgestart. Nationale onderzoekspartijen worden hieraan verbonden teneinde een snelle evaluatie van innovaties mogelijk te maken vanuit de Urologische Kennisagenda.

Bangma hoopt dat de registratie en zorg voor urologische problematiek verder ingebracht kan gaan worden op Europees en mondiaal niveau. Dat behoeft veel geduldige afstemming en stappen in de context van de vorming van de EUHA (European University Hospital Alliance). Nu al coördineert de afdeling Urologie zeer grote internationale dataverzamelingen voor prostaatkanker via de inspanningen van Prof Monique Roobol c.s. Partners binnen het Erasmus Medisch Centrum en de Erasmus Universiteit zijn conditioneel aan het kunnen volbrengen van deze missie.

…en natuurlijk blijft Bangma betrokken bij zijn patiëntenzorg in het Kanker Instituut en via Kanker.nl!

Onlangs werd er door de American Urology Association aandacht besteed aan het artikel over de kwaliteit van leven en angst tijdens actieve surveillance bij laag risico prostaatkanker, geschreven door Prof. Dr. Chris Bangma (bestuurder a.i. Anser Prostaatnetwerk) en Lionne Venderbos (PhD).

Dit artikel gaat over beschikbare informatie omtrent de kwaliteit van leven van patiënten na verschillende prostaatkanker behandelingen. Naast radiotherapie en een operatie is actieve surveillance (AS) een voorkomende behandelmethode bij prostaatkanker. Actieve surveillance houdt in dat de prostaat niet behandeld wordt, maar wel goed in de gaten wordt gehouden. Deze vorm van behandelen is dus niet gericht op verwijdering van de prostaat, aangezien de tumor in dit geval geen risico lijkt te vormen voor de gezondheid van de patiënt.

De kwaliteit van leven bij AS-patiënten is beter dan bij welke andere behandeling dan ook. Na een operatie is de kwaliteit van leven zelfs slechter gedurende een periode van 1 tot 2 jaar, vaak door continentieproblemen. Dit soort inzichten zijn het waard om met patiënten te delen en benadrukken hoe belangrijk het is alle informatie mee te nemen in het proces van gedeelde besluitvorming, een proces waar Anser achter staat.

Wilt u het hele artikel van Prof. Dr. Chris Bangma en Lionne Venderbos lezen? Dat kan (met een account) via deze link.

Vaak met Neurosafe geopereerd

Prostaatoperaties worden binnen Anser zeer vaak toegepast met de Neurosafe methode. Deze methode is een techniek waarbij tijdens de operatie biopten naar de patholoog worden gestuurd die met de chirurg bekijkt of de zenuwbanen naast de prostaat gespaard kunnen blijven. Dit is van groot belang voor de patiënt. De zenuwbanen bepalen in welke mate een patiënt na operatie incontinentie- en erectieproblemen ervaart.

Minder incontinentie en erectieverlies

Bij 272 bevraagde patiënten blijkt dat 92% van hen na één jaar na operatie geen of 1 inlegger per dag hoeft te gebruiken. Bovendien kan er bij tumoren die binnen en buiten de prostaat groeien door toepassing van de Neurosafe methode 17% meer zenuwsparend worden geopereerd ten opzichte van mannen die niet met de Neurosafe methode werden geopereerd. In een groep van 92 patiënten die voorafgaand aan de prostaatverwijdering aangaven een goede erectie te hebben bleek 21% na een jaar een goede erectie te ervaren en 23% middelmatige erecties. Ter vergelijking: in ProZIB, een studie bij patiënten in heel Nederland, rapporteerden patiënten met voorafgaand aan de operatie een goede erectie, na één jaar 7% een erectie die stijf genoeg is voor gemeenschap.

Minder recidief

Een volgende belangrijke onderzoeksuitkomst betreft het recidief, het terugkeren van de kanker. Na toepassing van de Neurosafe methode door het Anser operatieteam is bij 776 patiënten met een korte follow-up periode (tot maximaal 21 maanden) een kleinere kans op een tumorrecidief te zien. De vergelijking is gemaakt met een eerder gemonitorde groep van 448 patiënten waarbij de NeuroSafe-methode niet werd toegepast.

Na de diagnose prostaatkanker kan een patiënt in overleg met de uroloog, radiotherapeut/oncoloog en oncologieverpleegkundige kiezen voor welke behandelingsstrategie hij wil gaan. Het samen beslissen over de behandeling zorgt voor een grotere tevredenheid bij de patiënt en betere omgang met eventuele negatieve effecten.

Lees nu het artikel in het AD met John Rietbergen over dit onderwerp. Dr. Rietbergen is uroloog in Franciscus Gasthuis & Vlietland, werkzaam bij Prostaatcentrum zuidwest Nederland en operateur binnen de Anser prostaatoperatiekliniek.

Foto: Dr. John Rietbergen

Prostaatkanker wordt jaarlijks bij ongeveer 13.000 mannen in Nederland geconstateerd. Gelukkig groeien sommige vormen van prostaatkanker heel langzaam en kan er samen met de patiënt voor worden gekozen om de prostaatkanker in de gaten te houden met ‘Active Surveillance’. De patiënt wordt dan gevolgd door het meten van PSA en herhalen van MRI en biopten. Een deel van deze mannen wordt wellicht na een tijd toch behandeld. Voor welke behandeling de patiënt in aanmerking komt is onder andere afhankelijk van de agressiviteit van de prostaatkanker. De mate van agressiviteit wordt uitgedrukt in de Gleason score. Bij een lage agressiviteit komt de patiënt dus in aanmerking voor Active Surveillance en bij hogere Gleason score wordt vaker gekozen voor behandeling.

Wanneer er besloten wordt de prostaatkanker te behandelen, is één van de opties een operatie waarbij de gehelde prostaat moet worden verwijderd.  Er wordt hierbij nauwkeurig te werk gegaan. Cruciaal zijn de twee zenuwbundels die tegen de prostaat liggen. Als die worden weggenomen leidt dat voor de geopereerde mannen tot grotere kans op erectie- en incontinentieproblemen. Anser opereert sinds 2018 met de nieuwe NeuroSAFE methode, een manier om ervoor te zorgen dat er meer zenuwsparend geopereerd kan worden. Michelle van der Slot, promovendus bij Anser: ‘ik heb een subsidie van drie jaar gekregen van de ‘Beter Keten’ om meer inzicht te krijgen in de resultaten van de NeuroSAFE methode; welke winst we daarmee voor de patiënten behalen en hoe het nóg beter kan. Ik vergelijk daarbij de patiënten die geopereerd zijn voordat we NeuroSAFE gebruikten en hoe het nu is, mét de NeuroSAFE methode.’

NeuroSAFE

‘De zenuwbundels naast de prostaat laten we het liefst intact, dat is het streven’ zegt Michelle. ‘Voordat we de NeuroSAFE methode gebruikten werd er bij verdenking op doorgroei van tumor in de zenuwbundel niet zenuwsparend geopereerd. Verdenking op doorgroei van de tumor werd gebaseerd op onder andere rectaal toucher (met de vinger voelen aan de prostaat) of op MRI. Bij patiënten waarbij de tumor buiten de prostaat is gegroeid, pT3 tumoren, (pT2 betekent dat de tumor binnen de prostaat is) is er minder kans om zenuwsparend te opereren.’

Hoe werkt de NeuroSAFE methode dan? ‘Bij de operatie wordt de prostaat uit het lichaam gehaald en blijven de zenuwbundels in het lichaam (zenuwsparend). Het weefsel van de prostaat dat naast de zenuwbundels ligt wordt afgesneden en direct naar de pathologie gestuurd die er vriescoupes (een snel-onderzoek) van maken. Als er geen tumor in de snijrand zit kunnen de zenuwbundels blijven zitten. Als er wel tumor in de snijrand zit, wordt de zenuwbundel verwijderd. Tijdens de operatie geeft de patholoog de uitslag van de NeuroSAFE dus door aan de uroloog, zodat de uroloog weet wat ie moet doen; de zenuwbundels laten zitten of uitnemen.’

Resultaten en nieuwe inzichten

‘Voordat we met de NeuroSAFE opereerden werd gekozen voor veiligheid bij verdenking op doorgroei van de tumor en dus voor het weghalen van de zenuwbundel. Met NeuroSAFE kan er een veel betere inschatting worden gemaakt van wat veilig is. De volgende stap is het beoordelen of bij iedereen het toepassen van NeuroSAFE nodig is.

Hoe? ‘We willen gaan kijken of we kunnen voorspellen of NeuroSAFE wel nodig is bij iemand. Dat moet dan uiteraard wel veilig. Op dit moment krijgt meer dan 95% van de geopereerde patiënten de NeuroSAFE behandeling maar bij heel veel patiënten zien we geen tumor in de snijrand en daar was dus eigenlijk de NeuroSAFE niet nodig. Op dit moment is namelijk ongeveer 15% van de NeuroSAFE coupes positief (tumor in de snijrand), best weinig, bij het grootste deel is NeuroSAFE mogelijk niet nodig.

‘Daar bovenop zien we dat van deze 15% met tumor in de snijrand, de verwijderde zenuwbundel maar bij ongeveer 30% tumorweefsel bevat. Wat we hebben gezien is wanneer er bij de NeuroSAFE tumor in de snijrand zit met lage agressiviteit (Gleason 3) en kleiner is dan 1mm, dat er dan geen tumor zit in de zenuwbundel.  In de literatuur wordt beschreven dat zelfs een positieve snijrand tot 3mm weinig kans op teruggroeien van prostaatkanker geeft. We houden bij de NeuroSAFE een veilige marge aan van slechts 1mm.’

‘Naast de zekerheid die de NeuroSAFE techniek de uroloog biedt willen we natuurlijk ook de zekerheid voor de patiënten. Dit doen we door hen actief te volgen met behulp van vragenlijsten.

Concluderend: door het toepassen van NeuroSAFE techniek zien we dat we meer zenuwsparend kunnen opereren, de grootste toename zien we bij patiënten waarbij de tumor buiten de prostaat groeit. Dat komt omdat er meer zekerheid is voor de uroloog dankzij de NeuroSAFE. Momenteel zijn wij bezig met het analyseren van de vragenlijsten over erecties en continentie na de operatie. Alle resultaten van deze analyse hopen we op korte termijn te publiceren zodat we kunnen laten zien wat het effect van NeuroSAFE op de patiënt is.’

‘Ik vind het fijn om met dit onderzoek uiteindelijk een bijdrage te kunnen leveren aan een beter resultaat voor de patiënt. Daarvoor ben ik geneeskunde gaan studeren en heeft de urologie een speciale plek in mijn hart. Na mijn promotie hoop ik in opleiding te komen tot uroloog, dichtbij de patiënt’ zegt Michelle tenslotte.

Foto: Michelle van der Slot, promovendus bij Anser. 

Per april 2021 is Adrz aangesloten bij het Anser prostaatnetwerk. Adrz, met locaties in Goes, Vlissingen en Zierikzee, is de achtste instelling die zich heeft verbonden aan het kwaliteitsnetwerk voor prostaatkanker zorg. Hiermee breidt het prostaatnetwerk uit naar een nieuwe regio en worden de diagnostische en therapeutische mogelijkheden vanuit het hele netwerk ook in Zeeland gestandaardiseerd. Prof. Dr. Chris H. Bangma (Erasmus MC en medisch directeur Anser a.i.) zal daarnaast namens Anser aansluiten bij het wekelijks multidisciplinair overleg van Adrz, tussen pathologen, radiologen en radiotherapeuten van het Zuidwest Radiotherapeutisch Instituut (ZRTI).

Claudia Brandenburg (Voorzitter Raad van Bestuur, Adrz) is verheugd over de toetreding van het ziekenhuis tot het prostaatnetwerk: “Voor onze patiënten met prostaatkanker betekent de toetreding tot het Anser netwerk dat we zorg op hoog niveau kunnen leveren. Binnen het Anser prostaatnetwerk wordt alle kennis gedeeld, worden de modernste technieken toegepast en verrichten we gezamenlijk wetenschappelijk onderzoek op het gebied van prostaatzorg. Dit past in onze visie om door samenwerking goede en toegankelijke zorg voor onze Zeeuwse patiënt te leveren. In deze lijn onderzoeken we ook verdere samenwerking met ZorgSaam op het gebied van de urologie.”

Zorgprofessionals en bestuurders binnen het Anser prostaatnetwerk kijken uit naar een mooie samenwerking met Adrz.

Foto: Adrz locatie Goes.

In 2020 is bij 12.800 mannen de diagnose prostaatkanker gesteld (1,5 man per 100 mannen). In Nederland worden ca. 2500 radicale prostatectomieën, dat is verwijdering van de prostaat, per jaar verricht. Bij een deel van de mannen leidt dit tot blijvende of tijdelijke  incontinentie en erectieverlies. Bij hoeveel mannen is dat het geval en wat betekent dit voor hen? Aan het woord zijn Prof. Dr. Rob Pelger en Dr. Henk Elzevier van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), vakgroep Urologie. Beiden werken in het Anser prostaatcentrum.

Risico’s van de operatie

Rob Pelger: ‘De belangrijkste risico’s in het operatiegebied zijn het achterlaten van tumorweefsel (dit noemen we ‘positief snijvlak’) en het beschadigen van de twee vaat-zenuwbundels die aan beide kanten langs de prostaat naar de penis lopen en de erectie van de penis mogelijk maken. Juist in deze gebieden is de kans op een positief snijvlak aanwezig, omdat de operateur de vaat-zenuwbundels probeert te sparen. Daarnaast is het van belang voor de continentie om zoveel mogelijk van de plasbuis te sparen voor het behouden van de continentie.

Schade voorkomen

‘Schade kan worden voorkomen door goede beeldvorming met MRI (Magnetic Resonance Imaging) vooraf, zodat de operateur met deze informatie en waar de prostaatbiopten (weefselafname bij de patiënt) afwijkend waren, zich een idee kan vormen over de gebieden met een risico op positieve snijvlakken.’ zegt Pelger. ‘Tijdens de operatie worden binnen de  Anser operatiekliniek met de NeuroSAFE methode vriescoupes gemaakt en gecontroleerd of zich geen tumorweefsel in het snijvlak bevindt. Indien nodig kan dat wat extra weefsel weggenomen worden. Als op de beeldvorming al voor de operatie duidelijk is, dat de tumor in een of beide vaat-zenuwbundels ingroeit, wordt geen risico genomen en worden de betreffende bundel(s) weggenomen.’

Seksualiteit en operatie

‘Als je naar seksualiteit kijkt, dan kan de prostaatkankeroperatie invloed hebben op het vermogen om een erectie te krijgen’ zegt Henk Elzevier. Daarnaast is er de invloed op de psyche, ‘hoe ga ik met deze nieuwe situatie om’ en op je relatie, als je een relatie hebt of op het aangaan van een relatie. Ook je partner zelf kan als gevolg van deze situatie qua seksualiteit veranderen zeker als de erectie lastiger te krijgen is. Het is aan te raden om een keer naar het partnerfilmpje van de prostaatkankerstichting te kijken. Seksuologisch spreken we dan ook van het bio-psycho-sociaal model. Alle onderdelen samen kunnen invloed hebben.
Na de operatie is de kans op erectieklachten afhankelijk van het het sparen van de vaat-zenuwbundels. Als deze niet gespaard kunnen blijven, omdat je anders de prostaatkanker er niet volledig kan uithalen, dan zal je erectievermogen verdwijnen. Bij een zenuwsparende operatie zal in ca. de helft van de gevallen de erectie onvoldoende zijn voor penetratie.

Andere bijwerkingen van de operatie, die zijn beschreven zijn, zijn een verkorting van de penis, geen zaadlozing meer krijgen en verandering van het gevoel tijdens het klaarkomen (orgasme). Ook zijn er mannen die urineverlies ervaren tijdens het klaarkomen (climacturia) ’zegt Elzevier. Pelger: ‘Het verlies van erecties wordt met de patiënten vooraf aan de ingreep besproken. Mocht je al erectieklachten hebben voor de operatie dan is de kans op verlies van erecties na de operatie groter.’

Elzevier: ‘Er zijn meerdere onderzoeken gedaan naar de tevredenheid van leven bij mannen na een prostaatoperatie met geheel of gedeeltelijke erectiestoornis. Er is een duidelijk verschil in tevredenheid en dit heeft vooral te maken met  het vermogen wel of geen erectie te kunnen krijgen. Daarnaast is ook bepalend of je voor de operatie seksueel actief was. Het is logisch dat als je een goed seksleven voor de operatie had en na de operatie je geen erecties meer kan krijgen dit een grotere ontevredenheid geeft dan als het nog wel mogelijk is. Sommige mannen hebben ook na de operatie spijt, dat ze het hebben laten doen. In het begin wil je van de kanker af, maar verder in het traject wil je graag je oude leven weer oppakken en dat lukt dan niet. Het is dan ook van groot belang dat voor de operatie goede informatie wordt gegeven en er in de begeleiding na de operatie aandacht voor is.’

Permanente erectiestoornissen en incontinentie

Recent zijn de resultaten over de continentie na de operatie met de Da Vinci robot in het Anser Prostaatoperatiekliniek bekend geworden. Meer dan 95 % van de patiënten gebruikt na twee jaar nog maar 0-1 inlegverbandje per dag en het lijkt dat deze cijfers in vergelijking tot het verleden steeds beter worden. Dat is dan ook nog eens onafhankelijk van de continentie-status van voor de operatie.

Voorwaarde voor het behouden van erecties is zenuwsparend opereren als de tumor in de prostaat daarmee nog steeds volledig verwijderd kan worden. Bij tumoren in de prostaat was dit mogelijk bij 87,3% en bij tumoren groeiend in de kapsel, het weefsel rondom de prostaat bij 76,0% met behulp van eerder genoemde NeuroSafe methode. Helaas betekent het niet, dat bij al deze mannen de erectie behouden blijft. Door de operatie vlakbij of langs de neurovasculaire bundels treedt er toch tijdelijk letsel van de zenuwbundels (neuropraxie) of permanente schade aan de zenuwbundels op. Het percentage mannen, dat een erectie behoudt dat voldoende is om mee te kunnen vrijen hangt ook samen of de patiënt vooraf al klachten van erectiele dysfunctie (ED) had. Op dit moment zijn voor Anser hierover nog onvoldoende gegevens bekend.

Pelger: ‘Wat we weten uit een Nederlands nationaal onderzoek bij prostaatkanker (ProZib), dat vooraf aan de behandeling 54% van de mannen al last had van ED en dat 87% van de mannen zonder ED vooraf, 24 maanden na een radicale prostatectomie ED hadden. Deze data over radicale prostatectomieën zijn echter een verzameling van open, robot en laparoscopische ingrepen voor diverse stadia en merendeels zonder NeuroSafe procedure .Er wordt momenteel onderzoek gedaan naar deze cijfers in het Anser netwerk door promovenda Michelle Slot. Zij is bezig met het analyseren van de vragenlijsten met betrekking tot erectiestoornissen en incontinentie na radicale prostatectomie.’

Geen erectie meer toch een orgasme

‘Er zijn meerdere behandelingen mogelijk als er geen erectie meer is. Medicijnen zoals de bekende Viagra werken helaas niet als de zenuwbundel kapot is. Er zijn dan nog andere mogelijkheden. We spreken meestal van de 6 p’s: pillen, pomp (vacuümpomp), plasbuismedicatie, priktherapie, penisprothese en natuurlijk de psyche niet te vergeten. Hoe deze behandelingen werken wordt uitgebreid besproken op de website van sickandsex.nl’ zegt Elzevier.

‘De ontlading van seksuele spanning in het menselijk lichaam, een orgasme, ook wel climax (hoogtepunt) of klaarkomen genoemd kan optreden door prikkeling van uitwendige geslachtsorganen, bijvoorbeeld door masturbatie of seksueel contact met een partner. De aanraking van de penis is qua gevoel door de prostaatoperatie niet veranderd. Daarnaast kunnen de hersenen ook blijvend gestimuleerd worden door wat je ziet of voelt. Al deze prikkelingen kunnen toch voor opwinding zorgen zodat je ondanks dat er geen erectie is, kan klaarkomen.’ zegt Elzevier.

Zenuwbanen

Pelger: ‘De zenuwbanen kunnen door de operatie (druk en trekken aan de zenuwen) aangeslagen zijn (neuropraxie) en daarvan herstellen. Zenuwbanen, die doorgesneden of uitgenomen zijn, groeien niet meer aan. Er is geprobeerd met zenuwtransplantatie van o.a. oppervlakkige zenuwen van het been, defecten in de zenuwbundel te overbruggen, maar goede resultaten zijn ons niet bekend.

Blik op de toekomst

‘De ingreep wordt tegenwoordig met de robot gedaan en biedt mogelijkheden om beeld-gestuurd te opereren. Je kunt denken aan de beschikbaarheid tijdens de ingreep van de MRI-beelden in de operatiemicroscoop of een overzicht van de positieve biopten, zodat de risicogebieden duidelijker zijn. Maar ook kan gebruik gemaakt worden van de capaciteit van de robotcamera om infrarood beelden te tonen. Met behulp van bv. fluorescerende stoffen in het infrarode bereik (‘probes’), die vooraf aan de operatie toegediend worden, kunnen structuren zoals lymfeklieren beter zichtbaar gemaakt worden. Met name de lymfebanen, die vanuit de prostaat komen, zijn van belang. Hierdoorheen kunnen de eerste tumorcellen vanuit de prostaat naar de lymfeklieren uit de prostaat ontsnappen. De eerste klier die aangedaan wordt, wordt dan ook de schildwachtklier genoemd. Als deze klier schoon is, verwacht je in het verdere verloop geen tumorcellen meer. Als het toch nodig is om bij de operatie ook de lymfeklieren te verwijderen, dan zou dat mogelijk beperkt kunnen blijven tot deze klier(en) en niet de hele keten van lymfeklieren (schildwachtprocedure). De kans op een lymfocèle (ophoping van het lymfevocht) na de ingreep is dan beperkter. Met andere probes probeert men de zenuwbundels beter zichtbaar te maken, maar dat is nog experimenteel. Kortom, het streven is voor de patiënt een maximaal resultaat te bereiken met minimale schade’ zegt Pelger tenslotte.

Foto's: Prof. Dr. Rob Pelger en Dr. Henk Elzevier

Het Coronavirus zorgt er ook nu voor dat veel reguliere patiëntenzorg stil is komen te liggen. In de Anser prostaatoperatiekliniek, gevestigd in het Maasstad Ziekenhuis, gaan de meeste prostaatoperaties gelukkig gewoon door. Het lukt ons om oncologische zorg te blijven verlenen met een acceptabele doorlooptijd. Momenteel bedraagt de wachttijd tot een operatie vier weken.

Niet alleen de operateurs, maar alle professionals binnen ons netwerk staan nog steeds voor alle patiënten klaar en staan hen met raad en daad bij. Daar spreken wij graag onze waardering over uit!

Foto v.l.n.r.: Sjoerd Klaver, Martijn Busstra, Melanie Gan en John Rietbergen, de operateurs van de Anser prostaatoperatiekliniek.

Voor Kanker.nl, het centrale online platform in Nederland met informatie over kanker, beantwoordt Prof. Dr. Chris Bangma vragen over prostaatkanker. De teller staat inmiddels op 200. Chris Bangma is uroloog en werkt in Erasmus MC kanker Instituut, Prostaatcentrum zuidwest Nederland en het Anser prostaatcentrum. De vragen die hij beantwoordt helpen niet alleen de vraagsteller maar dragen ook bij aan het verkrijgen van nieuw inzicht voor de medische staf binnen het Anser prostaatnetwerk.

Nu de grens van 200 vragen over prostaatkanker is bereikt, leek het een mooi moment om Prof. Bangma tien vragen te stellen:

1. Hoeveel mannen krijgen jaarlijks de diagnose prostaatkanker?
   Jaarlijks krijgen 12.000 mannen in Nederland de diagnose prostaatkanker.
2. Waarom bent u begonnen met het beantwoorden van online vragen? Wat is uw drive hierbij?
   Ik wou graag op een onafhankelijke (anonieme) manier waarnemen welke problemen en emoties er spelen bij mannen en hun partners wanneer zij in het zorgpad prostaatkanker zitten. In de spreekkamer heerst een andere verhouding tussen gespreksdeelnemers: daar krijg je namelijk vaak niet te horen wat onduidelijk of beangstigend is. Dat wordt gelukkig vaak door oncologie verpleegkundigen gecompenseerd, maar het blijft toch vaak dat je weinig inzicht hebt in wat er fout kan gaan en wat je fout doet. Het is voor sommige mensen evenwel lastig hun vragen te formuleren, dus heeft internet ook zijn beperkingen.
3. Worden de vragen voor u ze te zien krijgt gemodereerd?
   Zo ver ik weet haalt de redactie van Kanker.nl voornamelijk de beledigende mail eruit. Iedereen met een account op kanker.nl kan echter vragen stellen, dus het is heel toegankelijk.
4. Hoe doet u dat met opvolging van berichten? Worden het geen lange threads?
   Neen, ik reageer daar alleen op als er nieuwe vragen geformuleerd worden. Ik waak ervoor de behandeling van hun eigen behandelaars 'over' te nemen, dat wekt alleen maar wantrouwen op naar de eigen dokters.
5. Beantwoordt u ook weleens vragen off the record?
   Is dit er ook zo eentje?
6. Wat is de meest voorkomende vraag die u wordt gesteld? Heeft u de vragen ook kunnen rubriceren naar inhoud?
   Het Kanker.nl team heeft de vragen gerubriceerd. Ze lopen nog steeds behoorlijk uiteen, met name in de manier van formulering. Binnenkort is het de bedoeling de meest gestelde vragen te publiceren als een korte handleiding voor patiënten.
7. Wat is de meest vreemde vraag die u is gesteld?
   Ik denk dat die verwijderd is. De gestelde vragen zijn allemaal heel reëel. Soms begrijp ik de vraag niet helemaal en herformuleer ik deze en tast af of dit hetgeen is wat de vragensteller bedoeld heeft.
8. Het valt mij op dat veel vragen zeer specifiek zijn, hoeveel tijd bent u kwijt met het formuleren van antwoorden? Moet u soms ook te rade gaan bij collega’s?
   Het kost mij 1 à 2 uur per week. Af en toe ga ik bij de gespecialiseerde androloog, de radiotherapeut, of de oncoloog te rade. Meestal is het mogelijk te adviseren aan een patiënt om zelf die specialist op te zoeken in het eigen team. Daarmee voorkom je verwarring of variatie.
9. Geven de vragen u inzicht over de manier waarop patiënten kijken naar hun aandoening en behandeling? Kunt u deze informatie gebruiken voor nieuwe patiënten informatie?
   Zoals geschetst hierboven: ja dat gaan we doen. Ik denk dat aan de hand daarvan met name de oncologieverpleegkundigen binnen het Anser prostaatnetwerk weer kritisch naar de beschikbare patiëntinformatie kunnen kijken en deze zo nodig herzien. Heel vaak staat alles er al in, maar is het net een andere manier van formuleren als er onduidelijkheden lijken te zijn ontstaan.
10. Gaat u nog door met het beantwoorden van vragen op kanker.nl of zoekt u een opvolger?
    Natuurlijk doe je dit niet eindeloos, maar voor nu ga ik er nog even mee door.

Meer weten over de gestelde vragen en de antwoorden van Prof. Bangma? U vindt ze op kanker.nl.

Op donderdag 28 januari 2021 van 13.00 -14.00 uur is er een online informatiebijeenkomst voor patiënten met nierkanker, blaaskanker, prostaatkanker of kanker aan de zaadballen. Onze specialisten gaan graag met u in gesprek over de nieuwste ontwikkelingen in de urologische kankerzorg.

Voor wie?

Onze specialisten van de expertgroep urogenitale tumoren staan (online) voor u klaar om u te informeren én om uw vragen te beantwoorden. Bent u niet in het Erasmus MC Kanker Instituut onder behandeling, maar wel elders? Dan is deze sessie zeker ook interessant voor u. Wij zorgen voor een live verbinding, waar u – samen met uw naasten- vanuit huis naar kunt kijken en/of aan kunt deelnemen. Wij nodigen u van harte uit om deze bijeenkomst bij te wonen, uw vragen te stellen of met onze deskundigen in gesprek te gaan.

Panel en programma

Prof. dr. Chris Bangma, uroloog, leidt het gesprek. De panelleden geven een korte presentatie en praten daarna met u verder over diagnostiek en behandeling. Dit zijn de onderwerpen:

• Niersparende behandeling bij kleine en grotere niertumoren
  Paul Verhagen, uroloog
• PSMA, Neurosafe en wat zegt een weefseluitslag zonder PSA?
  Martijn Busstra, uroloog
• Ontwikkeling in immunotherapie voor blaaskanker
  dr. Ronald de Wit, oncoloog
• Vruchtbaarheid en kinderwens na zaadbalkanker
  Martine Folsche, verpleegkundig specialist interne oncologie

Deelnemen

Wilt u aan deze bijeenkomst deelnemen? Stuur dan een bericht naar patientenseminar@erasmusmc.nl. U ontvangt daarna van ons een mail met een link die u toegang geeft tot de bijeenkomst. De link werkt vanaf 12.50 uur. U kunt -als u wilt- ook anoniem deelnemen, u hoeft uw camera niet aan te zetten.

Vragen aan het panel?

Uw vragen kunt u via uw microfoon of via een chatbericht stellen aan onze deskundigen, eventueel zonder uw naam te noemen.

Deze online informatiebijeenkomst wordt mogelijk gemaakt door het Academisch Centrum Urogenitale Tumoren (Erasmus MC Kanker Instituut) in samenwerking met Ipsen Pharmaceutica.

In het NRC Handelsblad was afgelopen week te lezen dat er dat er behoefte is aan een andere bekostiging voor de zorg. De bekostiging van de gezondheidzorg in Nederland loopt op termijn tegen haar grenzen aan. We worden ouder, en daarmee lopen de kosten op. Om de goede kwaliteit van zorg en innovaties mogelijk te houden, wordt er gezocht naar financieringsconstructies die dat helpen ondersteunen. Een vorm daarvan is Value Based Health Care bekostiging, wat zoveel betekent als: vergoeden als het resultaat van een behandeling voldoet aan een goede uitkomst.

Een werkgroep van verzekeraars en gezondheidseconomen heeft een aanvraag gedaan bij ZonMw om in klinieken van het Anser prostaatnetwerk achter de schermen te kijken hoe de financiële afwikkeling van ingrepen en hun complicaties lopen, om daarna met de ziekenhuizen te bespreken of met betere technieken voor diagnostiek en behandeling het voordeel voor de patiënt ook vertaald zou kunnen worden in een financieel voordeel. Bij goedkeuren van het project zal dit plaatsvinden vanaf medio 2021. Voorgenomen projectleider is Prof. Chris Bangma van het Anser prostaatnetwerk.

Het is weer Movember, de maand waarin de strijd tegen prostaat- en teelbalkanker centraal staat. Prostaatkanker is met jaarlijks meer dan 12.000 diagnoses in Nederland de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen. De komende jaren zal dit aantal door vergrijzing alleen maar toenemen.

Tijdens Movember worden mannen gemotiveerd om hun snor te laten staan om zo geld in te zamelen voor het vinden van baanbrekende oplossingen die de levens van mannen met prostaat- en teelbalkanker op zichtbare wijze verbeteren. Ook de professionals van Anser laten dit jaar hun snor weer staan, om zo aandacht te vragen voor de gezondheid van de man.

Wilt u ook een donatie doen en zo bijdragen aan de strijd tegen prostaat- en teelbalkanker? Dat kan via de website van Movember. Movember zamelt geld in voor de zoektocht naar baanbrekende oplossingen die de levens van mannen met prostaat- en teelbalkanker op zichtbare wijze verbeteren.

Binnen het Anser prostaatnetwerk wordt continu onderzoek gedaan om de kwaliteit van de prostaatkankerzorg in Nederland en daarbuiten te kunnen verbeteren. Met gepaste trots delen we het resultaat van twee van deze onderzoeken, uitgevoerd door verschillende professionals binnen het netwerk en geleid door Michelle van der Slot, Arts onderzoeker-Promovendus in het Maasstad Ziekenhuis. Met haar presentatie over het onderzoek naar de NeuroSAFE methode heeft van der Slot op 3 september zelfs de titel ‘Talent van het jaar 2020’ mogen ontvangen op de wetenschapsdag in het Maasstad Ziekenhuis. Onderstaand nemen we u kort mee in de resultaten van beide onderzoeken en kunt u de volledige artikelen lezen.

Foto: M.A. (Michelle) van der Slot, Arts onderzoeker-Promovendus

Onderzoek naar de NeuroSAFE methode

Binnen het Anser prostaatnetwerk wordt al enige tijd onderzoek gedaan naar de NeuroSAFE methode. Inmiddels kunnen we de eerste onderzoeksresultaten met u delen.

Rondom de prostaat lopen zenuwbundels die zorgen voor de functionaliteit van de penis. Bij prostaatkanker kan de tumor doorgroeien tot in die zenuwbundels. Als bij een prostaatkankeroperatie die zenuwbundels aangetast worden, kunnen bijwerkingen optreden zoals impotentie en incontinentie. Als de zenuwbundels worden behouden door spaarzaam (zenuwsparend) te opereren heeft de patiënt minder kans op incontinentie en impotentie, maar mogelijk wel op een positieve snijrand (tumorweefsel in de snijrand).

Bij het toepassen van intra-operatieve vriescoupes (NeuroSAFE) wordt tijdens de operatie zenuwsparend geopereerd en de aanliggende stukjes prostaatweefsel worden direct opgestuurd naar de patholoog. De patholoog beoordeelt tijdens de operatie of de prostaatkanker in de snijrand zit en brengt de uroloog op hoogte. Indien prostaatkanker wordt gevonden in de snijrand, verwijdert de uroloog de zenuwbundel aan die kant.

In dit artikel worden de pathologische bevindingen van de NeuroSAFE gedetailleerd beschreven. Uit de analyses kwam dat er in 72.2% van de gevallen geen prostaatkanker in de verwijderde zenuwbundel werd gevonden. Er werd geen prostaatkanker gevonden in de verwijderde zenuwbundel als de prostaatkanker in de snijrand klein (≤1mm) was en een lage Gleason (agressiviteit) score had.

Lees het volledige artikel hier (in het Engels).

Foto: G.J.L.H. (Arno) van Leenders, Patholoog

Onderzoek naar variabiliteit in beoordeling van prostaatkanker in relatie tot het medisch resultaat

In de literatuur is bekend dat er verschil bestaat in de beoordeling van prostaatkanker tussen pathologen. Pathologen beoordelen prostaatkanker onder andere op agressiviteit (Gleason), doorgroei van prostaatkanker buiten de prostaat (stadium) en de snijvlakken. Deze parameters hebben invloed op de terugkeer van prostaatkanker. Het is belangrijk dat pathologen zoveel mogelijk op dezelfde manier prostaten beoordelen.

In dit artikel heeft een groep van zes pathologen uit drie verschillende Anser ziekenhuizen in Rotterdam 80 coupes van prostaatkankerweefsel beoordeeld. De pathologen beoordeelden de coupes op standaard parameters zoals de Gleason, stadium en snijvlak en nieuwe parameters zoals verschillende groeipatronen en nieuwe graderingen.

Uit dit onderzoek bleek dat ondanks dat er verschillen waren tussen de pathologen, de gescoorde parameters een relatie hadden met ziekte-uitkomst en dus betrouwbaar zijn.

Lees het volledige artikel hier (in het Engels).

Op Kanker.nl kunnen vragen gesteld worden over verschillende kankersoorten en de behandeling of gevolgen hiervan. Per kankersoort zijn specialisten aangetrokken die zich inzetten om al uw vragen laagdrempelig te beantwoorden. Prof. Chris Bangma van het Anser prostaatnetwerk is daar al bijna een jaar actief als specialist op het gebied van prostaatkanker. Dit is zo'n groot succes dat er nu al 100 vragen rondom prostaatkanker gesteld en door hem beantwoord zijn. Hiermee is het één van de drie meest geconsulteerde kankersoorten samen met darmkanker en gynaecologische kanker.

Het Anser prostaatnetwerk vindt het fijn om op deze manier een bijdrage te kunnen leveren aan de Nederlandse prostaatkankerzorg die verder reikt dan onze eigen patiëntenkring. Voelt u zich vrij om ook in de toekomst uw persoonlijke vragen te blijven stellen aan prof. Bangma. U ontvangt altijd binnen 5 dagen een antwoord.

Van 16 tot en met 18 juli werd in het hartje van de zomer het Virtuele Congres 2020 van de European Association of Urology gehouden. Deze bijeenkomst had eigenlijk in maart in Amsterdam plaats moeten vinden, maar werd vanwege COVID afgelast. Toch kwamen nu vanuit de hele wereld urologen ‘bijeen’ om alle aspecten van urologische zorg te bespreken. Belangrijke sessies werden gehouden over beeldvorming bij prostaatkanker, waarin Prof. Chris Bangma van het Anser prostaatnetwerk vertelde over prostaatkankerscreening  en over active surveillance. Ook leidde hij een sessie over hoe om te gaan bij het zien van lymfeklier uitzaaiingen op de PSMA-PET scan, waarin experts uit Noord Amerika en Europa de verschillende behandelingsopties zoals radiotherapie, chirurgie, en systeemtherapie bediscussieerden.

In de week erna is van 19 tot 25 juli ‘de week van de urologie’ georganiseerd door de EAU. Deze week werden de prijswinnende inzendingen van researchprojecten uit de hele wereld besproken. Ook hier enkele Nederlandse inzendingen, tevens vanuit het Anser prostaatnetwerk. Dat onderzoek gaat over de Neurosafe methode, waarbij tijdens de prostaatoperatie de snijvlakken worden geëvalueerd en de operatie daarop wordt aangepast. Er waren ongeveer 10.000 bezoekers per dag, ruim 600 daarvan uit Nederland. Ook als fysieke bijeenkomsten weer mogelijk zijn biedt een virtueel platform prachtige mogelijkheden om de ontwikkelingen in de prostaatkankerzorg met elkaar te delen en verder te verbeteren.

Op  22 juni werd door Stichting Egidius Zorgconcepten op gepaste COVID-wijze een bijeenkomst gehouden van representanten van prostaatkanker netwerken in Nederland. Het Anser prostaatnetwerk is A-deelnemer van Egidius. Doel van de bijeenkomst was om de verschillende zorgprocessen in beeld te brengen door het tonen van een tiental meetpunten die een onafhankelijke beoordelaar verzameld had in de deelnemende ziekenhuizen. Als verreweg het grootste netwerk bleek het Anser prostaatnetwerk prima uit de bus te komen, vooral ook daar waar het operatieve procedures betrof. De waarde van de Neurosafe behandeling om impotentie te voorkomen zal door Anser geleverd kunnen worden, kijkend naar de aantallen patiënten die dit ondergaan. Registratie van gegevens blijkt in alle netwerken een van de belangrijkste struikelblokken te kunnen worden om de kwaliteit van de processen in Nederland te kunnen beoordelen en verbeteren. Daartoe zal de medewerking van patiënten, radiologen, pathologen en behandelaars essentieel zijn. De gezamenlijke netwerken zetten dit overleg voort, om zo de prostaatkankerzorg in Nederland continu te blijven verbeteren.

In dit opiniestuk neemt prof. dr. Chris Bangma u mee in de lessen die wij als zorgprofessionals geleerd hebben ten tijde van de corona uitbraak. Wat hebben we gemist? En wat nemen we mee en houden we juist vast?

Ook al is de Corona crisis mogelijk nog lang niet voorbij, toch hebben we veel geleerd uit de afgelopen periode over de praktijkvoering voor patiënten. In dit geval uit de Anser prostaatcentra. Regelmatig lezen wij in de media dat de gezondheidszorg veel efficiënter zou kunnen. En dat wellicht 30% van de consulten bij huisartsen en in ziekenhuizen overbodig zijn, omdat er zoveel minder patiënten tijdens de crisis een beroep deden op hun arts. Tegelijkertijd vernemen we aarzeling en drempels om naar de dokter te gaan, met name bij oudere en kwetsbare patiënten, of mensen met een zwakkere gezondheid, die al ziek zijn. Alles uit angst om geïnfecteerd te raken, of uit solidariteit met de Corona-patiënten, teneinde het overbelaste verzorgingssysteem niet nog meer te belasten.

Het kan niet ontkend worden, dat we eventjes anders kijken naar de wijze waarop we patiënten zouden kunnen ontvangen in de toekomst. We hebben immers, ook in de prostaatcentra, de meeste mensen afgelopen periode te woord gestaan via beeldcontact of telefoon. Na de eerste worstelingen met de digitale technieken konden zorgprofessionals daarmee aardig overweg en werden de spreekuren volledig opgevuld met digitale consulten. Voorheen betrof het ‘telefonisch spreekuur’ meestal het sluitstuk van een normaal spreekuurrooster, waarbij 3 tot 5 ‘bellers’ in een kwartier gepland werden voor bespreking van hun uitslagen. Nu bleek dat een dergelijke planning onvoldoende was om een goed overleg tussen patiënt en arts te waarborgen. Sterker nog, de meeste dokters en verpleegkundigen ervoeren dat een gemiddeld patiëntencontact, juist meer tijd in nam in vergelijking tot een traditioneel fysieke afspraak.

Het bleek lastig om over de telefoon non-verbale signalen op te pikken. Dokters misten bijvoorbeeld de beweging waarmee patiënten gewoonlijk hun spreekkamer in komen, de lichaamshouding, en mimiek en het oogcontact, zelfs als er gebruik gemaakt werd van beeldtelefoon. Al deze signalen zijn nodig om de ernst en emotie rondom klachten en patiëntervaringen goed te kunnen interpreteren. Als compensatie voor dat gemis moesten vragen herhaald, of anders gesteld worden, om er zeker van te zijn met welke emotie, begrip, of bevestiging de antwoorden gegeven werden. Kortom, de digitale consulten duurden langer en vergden veel meer energie en concentratie van de behandelaars dan voorheen. Van efficiëntie was er daarom geen sprake. Dat was flink tegen de initiële verwachtingen in.

Er bleken ook andere tegengestelde uitkomsten op verwachtingen. Het bespreken van de uitkomst van een prostaatbiopt, gewoonlijk toch ervaren als een gebeurtenis die gepaard kan gaan met heftige emoties bij een kankerdiagnose, bleek wonderwel in de meeste gevallen ook prima via beeldcontact te kunnen verlopen. Patiënten hadden zich daarbij veelal thuis goed voorbereid, door de aanwezigheid van familie en dierbaren, waarmee zij direct de diagnose konden delen en bespreken, zonder eerst naar huis te moeten reizen. Hier ligt een mogelijkheid om de patiënten voortaan een keuze aan te bieden: uitslag in het prostaatcentrum of thuis en per telefoon?

In de Anser prostaatcentra ervoeren wij een tijdelijke vermindering van het aanbod van patiënten. Het is nog te vroeg om te stellen waardoor dit veroorzaakt is. Maar het geeft blijk van de mogelijkheid dat de toestroom voor een eerste prostaatconsult wellicht toch efficiënter kan dan op traditionele wijze. Natuurlijk kan het zijn dat de huisarts een verzoek tot screening voor prostaatkanker wellicht beantwoord heeft met ‘dat kan wel een maandje of drie wachten, er zijn nu even belangrijker dingen’. Mogelijk is er in toenemende mate gebruik gemaakt van risico inschatting op de aanwezigheid van prostaakanker door gebruik van de prostaatwijzer. Dat laatste kan immers voorkomen dat patiënten onnodig verwezen worden naar de polikliniek van hun ziekenhuis voor een urologisch consult. Triage aan de telefoon van patiënten die een consult willen aanvragen blijkt ook een goede selectiemethode om efficiënter gebruik te maken van de beschikbare tijd en faciliteiten.

We hebben geen idee in welke mate al deze waarnemingen een effect zullen hebben op de gezondheidsuitkomsten gedurende de komende jaren. Of er opmerkelijk meer patiënten te laat behandeld konden worden met als gevolg een verlaging van de gemiddelde levensduur. Waarschijnlijk is dit niet het geval en is het maar een rimpeling in de curves van de epidemiologen. Het is nog maar enkele jaren geleden dat de gezondheidszorg de exorbitante wachttijden voor toegang tot de ziektebehandeling drastisch verkortten tot de nu geldende norm. En hebben we dat gemerkt aan de overlevingsstatistieken? Een Corona crisis van 10 weken met vergelijkbare verlenging van de wachttijd zal mogelijk evenzo weinig merkbaars overlaten.

In het Anser prostaatnetwerk vatten wij bovenstaande als volgt samen:

• Telefonisch spreekuur is voor behandelaars veelal vermoeiender en minder efficiënt dan een spreekuur waarin patiënten fysiek aanwezig zijn;
• Triage bij aanvragen van een consultatie kan een bijdrage leveren aan het juist selecteren van patiënten voor een bezoek aan het ziekenhuis;
• Consultatie waarin behandelbesluiten of behandelevaluatie plaatsvindt, worden beter in de spreekkamer gevoerd teneinde geen essentiële non-verbale signalen te missen
• Laboratorium uitslagen kunnen meestal uitstekend telefonisch medegedeeld worden, waarmee tijd van patiënten en zorgprofessionals bespaard wordt;
• Uitslagen van prostaatbiopten kunnen naar keuze ook via beeldbellen besproken worden;
• Herhaalbezoek via beeldbellen zorgt dat er minder mensen naar het ziekenhuis komen en dus ook minder belasting op de polikliniek.

Prof. dr. C.H. Bangma

Op 4 juni hield het Anser prostaatnetwerk een digitaal symposium, een unicum in deze bijzondere tijd. Vanuit een lege collegezaal zijn voordrachten en discussies gestreamd naar huiskamers en poliklinieken, vanwaar 37 Anser-volgers de bijeenkomst bijwoonden. Het programma van 90 minuten was divers en informatief en werd positief ontvangen.

Als het moet, doen we het zo weer... maar hopelijk kan het vijfde Kwaliteit Symposium toch fysiek plaatsvinden, samen met patiënten en overige stakeholders.

Het Coronavirus heeft er in korte tijd voor gezorgd dat veel reguliere patiëntenzorg stil is komen te liggen. Toch is het gelukkig zo dat patiënten met een vorm van kanker, in de meeste gevallen gewoon kunnen worden behandeld. Ook in de Anser prostaatoperatiekliniek gaan de meeste prostaatoperaties gewoon door. Bij elke patiënt wordt uiteraard gekeken of het verantwoord is en of de operatie uitgesteld kan worden tot het risico op besmetting buitenshuis verminderd is. Maar soms kan je de operatie beter niet te lang uitstellen en in dat geval staan onze specialisten ook nu voor u klaar.

De acht Anser prostaatcentra zijn direct toegankelijk. Daarbij worden alle middelen ingezet om uw bezoek veilig te laten verlopen. Dit gebeurt volgens de standaard van het ziekenhuis en binnen de adviezen van het RIVM. Op dit moment is er in de Anser prostaatoperatiekliniek geen wachttijd. Alle operaties worden waar nodig en gewenst binnen 3 weken verricht. U krijgt altijd een van de vier meest ervaren operateurs van Nederland.

Foto: John Rietbergen, Sjoerd Klaver, Melanie Gan en Martijn Busstra, de operateurs van de Anser prostaatoperatiekliniek.

Ook in deze bijzondere tijd staan alle Anser prostaatcentra klaar om u als (nieuwe) patiënt te adviseren. Alle elementen die nodig zijn voor diagnostiek en eventueel behandeling zijn aanwezig binnen het Anser prostaatnetwerk. In verband met uw en onze veiligheid wordt er ook veel digitaal, bv. via telefoon, e-mail en beeldbellen, gecommuniceerd tussen patiënten en behandelaars. Onze Anser prostaatcentra staan in direct contact met ziekenhuizen. Wanneer u klachten heeft, kan daar getest worden op de aanwezigheid van het Corona-virus. Bij een positieve uitslag kan een aangepaste regeling getroffen worden.

U wordt dus altijd geadviseerd en indien nodig verwezen binnen het Anser prostaatnetwerk. Onze specialisten staan voor u klaar.

Er wordt tot ons genoegen veel gebruik gemaakt van de mogelijkheid om persoonlijke vragen rondom prostaatkanker via Kanker.nl te stellen aan prof. Chris Bangma. Het Anser prostaatnetwerk vindt het fijn om op deze manier een bijdrage te kunnen leveren aan de Nederlandse prostaatkankerzorg die verder reikt dan onze eigen patiëntenkring.

Voelt u zich vrij om ook in de toekomst uw persoonlijke vragen te blijven stellen aan prof. Bangma. U ontvangt altijd binnen 5 dagen een antwoord.

Binnen het Anser prostaatnetwerk monitoren wij continu onze resultaten. Dit doen wij door recente data te vergelijken met eerdere data. Wij nemen u graag mee in een aantal uitkomsten.

Op dit moment is meer dan 75% van de patiënten na een prostaatoperatie slechts 1 dag in het ziekenhuis opgenomen. Dit steekt gunstig af ten opzichte van de opnamecijfers van 5 jaar geleden in dezelfde ziekenhuizen. Toen was de ligduur gemiddeld 2.7 dagen. Toch worden er tegenwoordig tweemaal zoveel lymfeklieroperaties verricht (49%). Bij dit type operatie is de kans op een langere ligduur juist groter. Bij slechts 1 op de 150 patiënten is in het beloop van de operatie een bloedtransfusie nog nodig.

Wij blijven ons continu inzetten om de kwaliteit van de prostaatkankerzorg in Nederland te verbeteren. Af en toe zullen wij u meenemen in de resultaten die wij binnen ons netwerk bereikt hebben. Mocht u vragen hebben, dan kunt u altijd terecht in een Anser prostaatcentrum bij u in de buurt.

Nederlandse ziekenhuizen werken sinds kort met een nieuwe richtlijn voor de behandeling van prostaatkanker. Hierbij wordt bij mannen, bij wie in het bloed een aanwijzing voor de aanwezigheid van prostaatkanker is gevonden, eerst een MRI-scan afgenomen, waar voorheen werd geprikt om weefsel af te nemen.

Een mooie oplossing om het vaak pijnlijke prikken te voorkomen. Een van onze urologen, dr. Busstra, stelt echter dat dit niet voor iedereen mogelijk is. “Patiënten met een pacemaker of claustrofobie kunnen soms niet in de machine. Je kunt niet meer om de MRI heen, maar zonder prikken kun je helaas niet met zekerheid uitsluiten dat iemand prostaatkanker heeft”.

Het hele artikel lezen? Kijk dan op https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/30/niet-meteen-prikken-maar-scannen-bij-vermoedens-prostaatkanker-a3988715

Wie het nieuws nog krijgt via de krant kon in de Volkskrant van 11 januari een pakkend artikel lezen over prostaatkankerscreening onder de kop ‘Prostaatpaniek, testen op prostaatkanker? Doen of niet?’. In het artikel komen diverse experts aan het woord die zich uitspreken voor of tegen prostaatkankerscreening.

De teneur van het stuk is  dat het laten bepalen van je PSA nutteloos is, ‘je leeft er geen dag langer door’, en de indruk wordt gewekt dat er hoogoplopende onenigheid bestaat tussen medische specialisten over de zin van screening.  Maar daar waar de overleving  tussen een gescreende groep mannen en een niet-gescreende groep zo dicht bij elkaar lijkt te liggen, is des temeer ruimte voor emotionele argumenten en een onderlinge opiniërende discussie. Het Volkskrant artikel toont een getallenreeks waarin het verschil in overlijden aan prostaatkanker maar 2 personen per duizend gescreende mannen bedraagt. Momenteel is in Nederland van een bevolkingsonderzoek geen sprake, want ondanks de verbetering van de opsporingsmethoden met nieuwe beeldvormende technieken als MRI en andere risicobepalingen, oordeelt de Gezondheidsraad negatief over het uitvoeren van hernieuwd onderzoek. De keuze om aan screening te beginnen, maar ook het diagnostisch proces en de diagnose ‘prostaatkanker’, wordt gevoed door angst en onzekerheid.

Is het Volkskrant artikel compleet? Het artikel mist gegevens over de vermindering van het aantal mannen met uitzaaiingen van prostaatkanker door screening en de verbetering van hun kwaliteit van leven. In het proefbevolkingsonderzoek van de ERSPC dat het artikel noemt, bleek een afname van uitzaaiingen met 50 % (na 16 jaar) op te treden. Uitstekende getallen, de beste die we hebben, maar we weten niet hoe dat percentage er vandaag de dag uit zou zien, als we zouden screenen met alle verbeterde diagnostische methoden. En ook niet hoeveel de huidige behandelingen van patiënten met uitzaaiingen, de kwaliteit van leven zou verbeteren. Wordt het leven alleen verlengd en ben je langer ziek? Hoeveel patiënten met uitzaaiingen zouden er momenteel zijn per duizend? In Nederland kunnen we het niet onderzoeken.

De tweede omissie in het artikel betreft het gebrek aan onderscheid tussen de resultaten van het proefbevolkingsonderzoek en van incidenteel screenen. De resultaten van een bevolkingsonderzoek benaderen mogelijk de effecten van de huidige situatie in Nederland van incidenteel screenen, maar zeker is dat allerminst. Resultaten uit het verleden zijn niet hetzelfde als die van vandaag. Het instellen van een bevolkingsonderzoek voor mannen van een kritische leeftijd, bijvoorbeeld tussen 55 en 65 jaar, zou juist beschermend kunnen werken, omdat oudere mannen zouden afzien van screening. Momenteel vragen te veel mannen van boven de 65 jaar om gescreend te worden, en dat aantal zou mogelijk minder zijn bij het instellen van een bevolkingsonderzoek.

Ten derde worden in het artikel de effecten van prostaatkankerscreening niet vergeleken met die van andere vormen van preventief onderzoek in Nederland. Wanneer consumenten zelf kunnen kiezen, dan vergelijken zij hun individuele risico op diverse ziekten onderling. Zo zou de een op basis daarvan kunnen kiezen voor screening op cholesterol, de ander op een vorm van kanker. Risico-inschatting en het besef daarvan is ook bij de keuze voor prostaatkankerscreening, voor of na het nemen van een PSA, van essentieel belang om het aantal nodeloze diagnosen en behandelingen te voorkomen. Ook had het artikel best gewag mogen maken van de variatie die in het proefbevolkingsonderzoek werd gerapporteerd van prostaatkankerrisico in Europa: hoog in Scandinavië, laag in Zuid Europa.

En nu het antwoord? Tussen de regels door laat het artikel fraai zien dat iedereen zijn eigen plan trekt als het gaat om de situatie waarin je zelf moet beslissen. Net als het advies van de Nederlandse urologen en andere artsen: bezint eer ge begint. PSA testen kan veel losmaken, en als eenmaal is begonnen met testen dient het daarom door specialisten op dat gebied begeleid te worden. Zodat u als geteste man telkens weer kunt vernemen wat het betekent om een volgende stap in een diagnostisch proces te nemen, en om te beslissen die stap ook te nemen. Voor vele mensen leidt dit proces tot een afname van onzekerheid, maar voor vele mensen niet. En er bestaat geen angstmeter die dit van tevoren aangeeft, dus mannen: ken uzelf. Besef dat uw besluitvorming maar ten dele berust op de bestaande statistische cijfers, maar dat u met name ook besluit op basis van uw emotie gevoed door uw omgeving.

Is screening dan alleen het gevolg van bangmakerij, een groot complot van artsen en wetenschappers, gevoed door de commercie? Dat zou het kunnen zijn als diezelfde artsen en wetenschappers niet voortdurend gecorrigeerd zouden worden door anderen. En als ze nooit hun conclusies zouden bijstellen of zelfs zichzelf tegenspreken, en er niet naar zouden streven zich te houden aan hun overtuiging dat zij werken aan de verbetering van een oplossing van een ziekteprobleem. Aan de lezer het oordeel?

Chris Bangma, hoogleraar urologie Erasmus Medisch Centrum

Lees hier het artikel van de Volkskrant.

Foto: Professor Chris Bangma

In de december uitgave van 'Nieuws', het magazine van ProstaatKankerStichting.nl, vertelt een patiënt over zijn ervaring met prostaatkanker. Hij neemt u mee in zijn behandelproces en de keuzes die hij hierin gemaakt heeft. Daarnaast vertelt hij over zijn overtuiging van het belang van een goede lichamelijke conditie, maar ook het belang van een ervaren operatieteam. Hij heeft er om die reden voor gekozen om geopereerd te worden in de Anser prostaatoperatiekliniek, omdat hier de meeste prostaatoperaties in West Nederland plaatsvinden. Hierdoor heeft hij iets langer op zijn operatie moeten wachten, maar met een zeer positief resultaat; enkele maanden na zijn operatie leeft hij zijn leven weer als vanouds!

Lees hier het artikel (pagina 5-7)

Op onze website vindt u de veel gestelde vragen bij (een verdenking van) prostaatkanker. Wanneer uw vraag er niet bij staat kunt u tegenwoordig ook terecht op Kanker.nl. Hier beantwoordt prof. Chris Bangma uw persoonlijke vragen. Prof. Bangma is sinds dertig jaar gespecialiseerd in het ontdekken en behandelen van prostaatkanker. Hij werkt in het Prostaatcentrum Zuid West Nederland, een Anser prostaatcentrum.

Uw behandelend arts blijft natuurlijk uw eerste aanspreekpunt voor vragen. De antwoorden van prof. Bangma vervangen uw arts niet. Daarom krijgt u hier geen behandeladvies of een second opinion.

Foto: Prof. Chris Bangma

Binnen het Anser prostaatnetwerk wordt onderzoek gedaan naar de NeuroSAFE methode. Wanneer geopereerd wordt volgens de NeuroSAFE methode, nemen operateurs spaarzaam weefsel uit en sturen zij direct vriescoupes naar de patholoog. Op deze manier kunnen zij nog nauwkeuriger te werk gaan.

In dit artikel leest u er meer over.

Minister Bruins is op 14 november tijdens een bezoek aan het Anser prostaatcentrum in HMC meer te weten gekomen over hoe het is om als patiënt behandeld te worden binnen het Anser prostaatnetwerk.

In onderstaande video krijgt u een impressie van het bezoek.

De diagnostiek bij prostaatkanker verbetert continu. Hierbij verandert de wijze waarop diagnostiek uitgevoerd wordt, maar ook het medicijngebruik kan teruggedrongen worden. Dit blijkt uit onderzoek van het OLVG, een van de partners in het Anser prostaatnetwerk.

Bij een vermoeden van prostaatkanker wordt voor onderzoek een prostaatbiopt afgenomen. Een prostaatbiopt is het prikken van stukjes weefsel uit de prostaat, waarop onderzocht wordt of er sprake is van prostaatkanker. Prostaatbiopten kunnen worden afgenomen via de anus. Een veel voorkomende complicatie bij dit transrectaal prikken (via de anus) is een infectie. Darmbacteriën komen hierbij via de naald in de prostaat terecht, waardoor een infectie ontstaat.

Om de kans op infecties te verkleinen wordt op sommige plaatsen in het land tegenwoordig een nieuwe methode voor biopteren toegepast. Hierbij wordt via de huid (via het perineum) weefsel geprikt. Deze vernieuwende manier van biopteren is uitstekend te verdragen door patiënten en kan pijnvrij uitgevoerd worden. Dit maakt het diagnostiektraject een stuk patiëntvriendelijker en minder ingrijpend. Om de diagnostiek bij prostaatkanker nog verder te verbeteren is onderzocht of het mogelijk is om ook het medicijngebruik terug te dringen. Bij transrectale prikken wordt namelijk preventief, om een infectie te voorkomen, een antibioticum voorgeschreven. Onderzocht is wat het effect is op het aantal infecties wanneer bij het prikken via de huid geen antibioticum meer voorgeschreven wordt. Het onderzoek (gepubliceerd in het Tijdschrift voor Urologie, abstract 23), bevestigt dat de kans op infecties niet hoger is wanneer via de huid geprikt wordt én geen antibioticum voorgeschreven wordt. In geval van prikken door de darmwand (transrectaal) werd 5% van de patiënten in het ziekenhuis opgenomen met een infectie, bij het prikken door het perineum zonder antibiotica was dit 2%.

Het onderzoek toont aan dat er grote stappen gezet worden in de verbetering van diagnostiek bij prostaatkanker, zowel in het omlaag brengen van het aantal infecties als ook het terugdringen van onnodig medicijngebruik. Het Anser prostaatnetwerk streeft naar een infectievrij netwerk en zal in de loop van 2020 enkel nog biopteren via de huid.

Movember

Prostaatkanker is met jaarlijks meer dan 12.000 diagnoses in Nederland de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen. De komende jaren zal dit aantal door vergrijzing alleen maar toenemen. November is de maand waarin aandacht voor prostaatkanker, teelbalkanker en de gezondheid van de man in het algemeen centraal staan. Tijdens Movember worden mannen gemotiveerd om hun snor te laten staan om zo geld in te zamelen voor het vinden van baanbrekende oplossingen die de levens van mannen met prostaat- en teelbalkanker op zichtbare wijze verbeteren.

Foto: OLVG oost

Foto: Minister Bruins en dr. Groenendijk tijdens het bezoek aan het Anser prostaatcentrum in het Haaglanden Medisch Centrum

Het is ‘Movember’ en daarom bracht minister Bruins van Medische Zorg en Sport donderdag 14 november een bezoek aan het Anser prostaatnetwerk in HMC Antoniushove in Leidschendam. In Movember staat de zorg voor mannen met prostaatkanker extra in de belangstelling. Minister Bruins werd geïnformeerd over de nieuwste kwaliteitsverbeteringen op het gebied van diagnostiek en behandeling van prostaatkanker, gerealiseerd door het Anser prostaatnetwerk.

Haaglanden Medisch Centrum (HMC) is medeoprichter van het Anser prostaatnetwerk. Binnen dit netwerk bundelen acht ziekenhuizen de krachten om de zorg voor mannen met prostaatkanker te verbeteren.

Deze ziekenhuizen zijn, naast HMC, het LUMC, het Erasmus MC, het Albert Schweitzer ziekenhuis, het Franciscus Gasthuis & Vlietland, het Maasstad Ziekenhuis en het OLVG.

13.000 keer
Elk jaar wordt bij circa 13.000 mannen de diagnose prostaatkanker gesteld. 2.600 Mannen overlijden jaarlijks aan de gevolgen van uitgezaaide prostaatkanker. Veel mannen voelen de behoefte om zich in een vroeg stadium te laten testen op de aanwezigheid van prostaatkanker.

Eén diagnose
Binnen het Anser prostaatnetwerk werken de prostaatcentra volgens één en dezelfde diagnose en behandel zorgpad. Hierbij worden de modernste beeldvorming technieken en de meest veilige en patiëntvriendelijkste manier van prostaatbiopsie aangewend. Met behulp van een prostaat-MRI wordt bekeken of het nemen van biopten nodig is. Binnen het Anser netwerk is een veiligere biopsie techniek geïntroduceerd, waarbij minder bijwerkingen optreden.

‘Da Vinci operatie robot’
Als een prostaatverwijdering nodig is, wordt hiervoor gebruik gemaakt van de ‘Da Vinci operatie robot’. De vier operateurs binnen het Anser netwerk hebben gezamenlijk bij ruim 3.300 robot geassisteerde prostaatoperaties verricht. Operaties vinden plaats in de Anser prostaatoperatie kliniek. Deze is gevestigd in het Maasstad Ziekenhuis te Rotterdam. Anser past sinds een jaar in 90% van de gevallen de NeuroSafe methode toe, waarbij de zenuwen die de erectie verzorgen worden gespaard. Hierdoor hebben mannen, die een prostaatverwijdering ondergaan, een kleinere kans op impotentie na de operatie.

Prostaatwijzer
Het Anser prostaatnetwerk werkt samen met huisartsen en de Prostaat Kanker Stichting om mannen een juiste risico inschatting op prostaatkanker te geven met behulp van de Prostaatwijzer.

2018
Binnen het Anser prostaatnetwerk werd in 2018 bij ruim 3.300 mannen de diagnose prostaatkanker gesteld. Met 27% van de totale prostaatkankerzorg in Nederland is het Anser Netwerk middels wetenschappelijk onderzoek en innovatie goed in staat de zorg voor patiënten met prostaatkanker verder te optimaliseren. Binnen deze zorg staat de patiënt altijd centraal.

Het AD kopt in de Ziekenhuis top100: "Operatienormen: dat moet beter!". Zij concluderen dat een kwart van de ziekenhuizen zo weinig kankeroperaties uitvoeren, dat patiënten elders beter af zijn.

"Elk jaar vergelijkt deze krant de kwaliteit van alle ziekenhuizen met elkaar. Ze worden langs een meetlat van 33 criteria gelegd, waaronder het halen van operatienormen. In de ranglijst van dit jaar tellen de operaties bij blaas- en prostaatkanker mee, juist omdat de verschillen tussen ziekenhuizen hier het grootst zijn. Dat het raadzaam is om naar een ziekenhuis te gaan waar bepaalde ingrepen vaker plaatsvinden, wordt soms pijnlijk duidelijk.

Van de mannen bij wie in 2014 of 2015 in Nederland de prostaat werd verwijderd, had meer dan een kwart daarna last van blijvende incontinentie, bleek uit analyse van het bij zorgverzekeraars bestelde incontinentiemateriaal. In de ziekenhuizen waar jaarlijks meer dan honderd van die ingrepen worden uitgevoerd, was het risico hierop liefst 30 procent kleiner dan in ziekenhuizen die minderingrepen doen"

Een zeer kwalijke zaak wat ons betreft. Binnen het Anser prostaatnetwerk hebben wij mede om deze reden prostaatoperatiekliniek geopend in het Maasstad Ziekenhuis. Op deze plek worden alle prostaatoperaties van de acht ziekenhuizen binnen het netwerk op één plek uitgevoerd. Jaarlijks verrichten onze operateurs zo'n 500 prostaatoperaties met de Da Vinci robot in de Anser prostaatoperatiekliniek vertelt Busstra, uroloog en tevens een van de operateurs. Hiermee blijft Anser ver boven de landelijke norm van minimaal 100 operaties per jaar.

Lees hier het hele artikel

Prostaatkanker is met jaarlijks meer dan 12.000 diagnoses in Nederland de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen. De komende jaren zal dit aantal door vergrijzing alleen maar toenemen. November is de maand waarin aandacht voor prostaatkanker, teelbalkanker en de gezondheid van de man in het algemeen centraal staan. Tijdens Movember worden mannen gemotiveerd om hun snor te laten staan om zo geld in te zamelen voor het vinden van baanbrekende oplossingen die de levens van mannen met prostaat- en teelbalkanker op zichtbare wijze verbeteren.

Skipr schrijft op 31 oktober '19 dat er steeds meer aandacht is voor het vroeg opsporen van prostaatkanker. Pieter Groenendijk, uroloog, reageert hierop:

"Vroeg diagnostiek op prostaatkanker kan helpen de sterfte aan prostaatkanker te verlagen. Een PSA test is slechts een onderdeel in deze diagnostiek. Screening op prostaatkanker heeft een forse overbehandeling als risico. De "number needed to screen" en "number needed to treat" zijn (te) hoog. Wetenschappelijk onderzoek en het bundelen van krachten moeten antwoord geven welke man met prostaatkanker wel en welke man nog geen behandeling behoeft. In het Anser prostaatnetwerk werken 2 academische ziekenhuizen en 5 topklinische ziekenhuizen samen om antwoord te geven op deze vraag en de kwaliteit van prostaatkankerzorg in Nederland te verbeteren."

- Pieter Groenendijk, uroloog Haaglanden MC en voorzitter werkgroep kwaliteit Anser prostaatnetwerk.

Lees hier het artikel op Skipr

Foto: Pieter Groenendijk

November is de maand van prostaatkanker. Om hier aandacht aan te besteden, organiseert het Prostaatcentrum zuidwest Nederland een open dag voor prostaatkankerpatiënten, naasten en andere geïnteresseerden. De open dag vindt plaats op dinsdag 5 november van 10.00 tot 16.30 uur in Franciscus Gasthuis, Rotterdam. De toegang is gratis.

Het thema van de open dag luidt: Aandacht voor de verschillende aspecten van prostaatkanker. U krijgt informatie over de laatste ontwikkelingen rondom prostaatkanker, zoals nieuwe operatietechnieken en behandelmethoden, maar bijvoorbeeld ook wat prostaatkanker betekent voor de seksualiteit. Daarnaast kunt u een informatiemarkt bezoeken met stand van onder andere de Prostaatkanker Stichting, oncologische diëtiste en urologische oncologieverpleegkundige.

Voorlichting over prostaatkanker

‘Prostaatkanker is één van de meest voorkomende kankersoort bij mannen,’ zegt Lucrezia Bani, urologisch oncologieverpleegkundige bij Prostaatcentrum zuidwest Nederland. ‘Daarom is het belangrijk om hier extra bij stil te staan. Via onze Open Dag willen we laagdrempelig voorlichten over prostaatkanker. Zowel onze sprekers als de deskundige op de informatiemarkt staan klaar om alle vragen te beantwoorden.’

Meer informatie en programma

Voor meer informatie het volledige programma kijkt u op www.franciscus.nl/prostaatdag of bekijk hier de flyer.

‘Op dinsdag 5 november houden we een open dag voor alle patienten in het Anser prostaatkanker netwerk . U bent van harte welkom in het Franciscus Gasthuis in Rotterdam van 10:00 tot 16:00 uur voor voordrachten en demo’s. Meer informatie volgt, houd deze website in de gaten!’

Van 20 tot 22 september werd in Lissabon het internationale congres over Robotchirurgie gehouden. Het Anser operatieteam, bestaande uit dr. John Rietbergen, Sjoerd Klaver, Melanie Gan, en Martijn Busstra, was daarbij aanwezig. Dr. Rietbergen hield een voordracht over complicaties bij robotchirurgie. Het congres wordt jaarlijks door vele robot chirurgen bezocht. Het was daarmee een ideale gelegenheid om met collega’s in het veld de ervaringen van het eerste jaar in de Anser prostaatoperatiekliniek, waarbij 500 patiënten geopereerd zijn, te kunnen delen. Nederland staat met het Anser initiatief op het internationale podium voor steeds betere prostaatkankerzorg.

Foto: dr. John Rietbergen tijdens zijn voordracht

Foto (van links naar rechts): dr. Martijn Busstra, dr. Sjoerd Klaver, dr. Melanie Gan en dr. John Rietbergen in Lissabon

Op 24 september werd in Ridderkerk een nascholingscursus voor urologen, radiotherapeuten, oncologen en verpleegkundigen georganiseerd op het gebied van prostaatkanker door Ipsen Farmaceutica. Daarbij werden in kleine teams fictieve prostaatkanker patiënten gepresenteerd en werd in gezamenlijkheid onder leiding van twee Anser-urologen dr. Sjoerd Klaver en dr. Martijn Busstra de diagnostiek en de behandeling besproken. Met behulp van de nieuwste interactieve technieken was het mogelijk om meer dan 80 publicaties, waaronder EAU richtlijnen en studies, te raadplegen.

Foto: Anser operateur Martijn Busstra behandelt het uitgenomen prostaatweefsel (deel van de NeuroSafe techniek).

Eénjarig jubileum Anser prostaatnetwerk

Het Anser prostaatnetwerk viert deze maand zijn éénjarig bestaan. Binnen het netwerk werken zeven ziekenhuizen intensief samen om optimale zorg te leveren aan patiënten met prostaatkanker. Binnenkort wordt de 500^e patiënt in de operatiekliniek geopereerd. Hiermee ligt het aantal operaties ver boven het landelijk gestelde minimum van 100 prostaatoperaties per jaar. De operateurs in de kliniek behoren daarom tot de meest ervaren prostaatoperateurs van Nederland.

Meer dan 3000 diagnoses gesteld
Voor prostaatkanker bestaan veel uiteenlopende behandelingen. De diagnostiek, overige behandelingen en nazorg worden binnen de Anser prostaatcentra door gespecialiseerde multidisciplinaire teams uitgevoerd. De verschillende specialisten beoordelen gezamenlijk de onderzoekuitslagen en komen met elkaar en de patiënt tot het beste behandelplan. Een behandelmogelijkheid is een operatie met behulp van de da Vinci robot waarbij de NeuroSafe techniek wordt toegepast. Anser operateur John Rietbergen legt uit: “Dit houdt in dat een patholoog tijdens de operatie direct onderzoekt of de snijranden schoon zijn of dat er meer weefsel verwijderd moet worden. Hierdoor kan de tumor zo nauwkeurig mogelijk verwijderd worden en kunnen de zenuwen van de patiënt zoveel mogelijk worden gespaard. Voor de patiënt betekent dit minder kans op incontinentie en impotentie.

Andere behandelmogelijkheden die kunnen worden toegepast zijn unieke bestralingstechnieken (Cyberknife) en het actief volgen van een langzaam groeiende soort kanker door regelmatige controle bij de uroloog (active surveillance).” In 2018 zijn er meer dan 3000 diagnoses gesteld in de Anser prostaatcentra. De centra leveren daarmee samen meer dan 25% van de prostaatkankerzorg in Nederland.

Wetenschappelijk onderzoek
Kwaliteitsverbetering, wetenschappelijk onderzoek en het leveren van de beste prostaatkankerzorg voor patiënten in Nederland blijven speerpunten van het Anser prostaatnetwerk. Zo wordt bij het vaststellen van prostaatkanker, onderzoek gedaan naar het effect van een MRI om zo het aantal biopten bij patiënten met een verdenking van prostaatkanker te verminderen. Binnen een Anser prostaatcentrum wordt alleen gebiopteerd (afnemen stukje weefsel) wanneer dit noodzakelijk is. Dit gebeurt via een nieuwe methode die patiëntvriendelijker is en minder risico’s op infecties en complicaties met zich meebrengt.

Koploper prostaatoperaties
De deelnemende ziekenhuizen binnen het Anser prostaatnetwerk zijn Albert Schweitzer ziekenhuis, Erasmus MC, Franciscus Gasthuis & Vlietland, Haaglanden Medisch Centrum, LUMC, Maasstad Ziekenhuis en OLVG. De samenwerkende ziekenhuizen zijn het eerste voorbeeld in Nederland waarbij het gelukt is om met een netwerk van zeven ziekenhuizen op het gebied van urologie niet met elkaar te concurreren maar écht samen te werken en het belang van de patiënt voorop te zetten. Door de operaties te concentreren op één plek vormt het een bijzonder voorbeeld voor de hele sector als het gaat om netwerkzorg. Zilveren Kruis heeft de Anser prostaatoperatiekliniek dan ook, samen met twee andere aanbieders, geselecteerd als koploperziekenhuis voor prostaatoperaties.

In het toonaangevend Tijdschrift van de Europese School of Oncology, CancerWorld, wordt in het voorjaarsnummer van 2019 beschreven hoe kankernetwerken het best opgezet kunnen worden om aan de behoefte van patiënten te voldoen. Sophie Fessl van de redactie rapporteert over de opzet van ‘comprehensive cancer care networks’ in Europa. Alle patiënten moeten de beste zorg zo dicht mogelijk bij hun eigen huis krijgen. Maar de beste zorg kan alleen maar geleverd worden door verschillende specialisten bij elkaar in een eenheid te zetten zodat er goed met elkaar afgestemd kan worden over wat het beste beleid is op basis van hun expertise. Die gezamenlijke expertise en ervaring, daar gaat het om. Die wordt verkregen als je als specialist berokken bent in onderzoek, en derhalve op de hoogte bent van wat er overal gebeurt en ontwikkeld wordt.

Om tot uitwisseling tussen patiënten en data partners binnen een netwerk te komen, moeten veelal de toegang tot diagnostische onderzoeken, zoals foto’s en verslagen, en de computersystemen aan elkaar aangepast worden. Dat is in eerste instantie een juridische zaak, en daarna een technische. Ook huisartsen zouden hierin betrokken moeten worden, zodat ze direct de resultaten van gebeurtenissen rondom hun patiënten zouden kunnen lezen. Zover is het in Nederland nog niet.

In het Anser Prostaatkanker Netwerk delen Oncologie Verpleegkundigen, Urologen, Pathologen, Radiologen, Radiotherapeuten vanuit de 7 betrokken Prostaatcentra hun visies op wat de optimale diagnostiek en behandeling is voor patiënten. In het netwerk is het mogelijk om snel verschillende technieken en methodes met elkaar te vergelijken. Dat beantwoordt ook aan de opinie die de Europese Urologen vereniging (EAU) heeft over gespecialiseerde prostaatcentra: zorg, onderzoek, en training maken dat een centrum tot de top van Europa behoort. [The European Prostate Cancer Centres of Excellence; M Wirth et al. ;Eur Urol. 2019 Aug;76(2):179-186]

• Prof. dr. C.H. Bangma

De Stichting Egidius Zorgconcepten (hierna: Egidius) streeft naar verbetering van de kwaliteit van prostaatkankerzorg in Nederland. Egidius wil de Nederlandse prostaatkankerzorg tot de top van de internationale benchmark laten behoren door de uitkomsten van zorg en de manier waarop de prostaatkankerzorg wordt ingericht, te verbeteren.

Zorgaanbieders kunnen Egidius deelnemer worden wanneer zij aan de volumenormen en kwaliteitsnormen voldoen. A-deelnemers voldoen aan alle normen, B-deelnemers voldoen nog niet aan de volumenormen. Met trots kunnen we u zeggen dat het Anser prostaatnetwerk A-deelnemer van Egidius is geworden.

Egidius deelnemers nemen deel aan een kwaliteitsproces waarbij de datapartner van Egidius viermaal per jaar kwaliteitsdata (de zgn. ‘Egidius dataset’) uit het ziekenhuissysteem extraheert en inzichtelijk maakt. De deelnemer ontvangt een kort-cyclische terugkoppeling van de eigen prestaties en kan hiermee – indien gewenst/noodzakelijk – direct verbeteracties doorvoeren. Egidius heeft een actief verbindende rol tussen deelnemers, wat kan bijdragen aan kwaliteitsverbetering.

In het bijgevoegde document leest u meer over de visie en ambitie van Egidius.

Andros Mannenkliniek biedt precisiediagnostiek op het gebied van prostaatkanker, maar voert zelf geen operatieve ingrepen of bestraling uit. Voor behandeling hebben zij intentieovereenkomsten gesloten met drie netwerkorganisaties die zij zien als de meest veelbelovende om in de nabije toekomst de centrale netwerken te worden voor alle radicale prostatectomieën in Nederland. Het Anser prostaatnetwerk is één van deze netwerken die een samenwerking met Andros aan gaat.

Lees hier meer over onze samenwerking.

Stramme regels op het gebied van financiering en samenwerking dreigen verdere netwerkvorming in de zorg te doen stagneren. Dat betoogt bestuursvoorzitter Ernst Kuipers van Erasmus MC. Bijkomende obstakels zijn volgens Kuipers een gemankeerde digitale informatie-uitwisseling en een gebrek aan bestuurlijke daadkracht.  (Skipr, 12 juli 2019).

Lees het hele artikel hier.

De huidige volumenorm voor prostaatkanker van minimaal honderd behandelingen per jaar is "te voorzichtig”. Dat vindt bestuursvoorzitter Joep de Groot van zorgverzekeraar CZ. CZ kiest voor prostaatkankerzorg voor een andere benadering dan enkel het stellen van een volumenorm. Verdere concentratie van de operaties is weliswaar noodzakelijk, maar CZ wil meer dan alleen focus op volumenormen als graadmeter voor kwaliteit. Met een nieuwe manier van samenwerken met voorlopers in het veld, waaronder ook het Anser prostaatnetwerk, en de ProstaatKankerStichting.nl mikt CZ op een betere positionering van expertcentra. Betere landelijke benutting van expertise moet de kwaliteit van de prostaatkankerzorg substantieel verbeteren (Skipr, 10 juli 2019).

Lees het hele artikel hier.